Hệ sinh thái thanh toán số: Xu hướng và tiện ích

Dịch vụ tài chính số hiện đang ngày càng phổ biến và trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống hằng ngày của chúng ta. Các dịch vụ này bao gồm ví điện tử, thanh toán trực tuyến, ngân hàng số, và quét mã QR, giúp mọi giao dịch tài chính trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết. Thay vì phải mang tiền mặt hay thẻ ngân hàng, chỉ với một chiếc điện thoại thông minh có kết nối Internet, bạn có thể chuyển tiền một cách nhanh chóng. 

Hệ sinh thái thanh toán số không chỉ dừng lại ở việc giúp người dùng tiết kiệm thời gian mà còn mang lại nhiều tiện ích khác. Đặc biệt với sinh viên, các dịch vụ này tạo ra một phương thức thanh toán tiện lợi, linh hoạt, dễ tiếp cận và phù hợp với nhu cầu tài chính hằng ngày. Ví điện tử hay các ứng dụng ngân hàng số giúp sinh viên dễ dàng chuyển tiền cho bạn bè, nạp điện thoại, thanh toán học phí, hay thậm chí mua sách và vật phẩm học tập chỉ trong vài cú chạm. Việc không phải lo lắng mang theo tiền mặt hay thẻ ngân hàng giúp giảm thiểu rủi ro mất mát và tạo ra một trải nghiệm giao dịch nhanh chóng, an toàn.

Tuy nhiên, với sự phát triển mạnh mẽ của các dịch vụ thanh toán số, các mối nguy cơ về bảo mật ngày càng gia tăng. Những cuộc gọi giả mạo yêu cầu cung cấp mã OTP hay các trang web, ứng dụng giả mạo ngày càng trở nên tinh vi. Vì vậy, việc bảo vệ thông tin cá nhân và tài khoản trở thành điều hết sức quan trọng. 

Dịch vụ thanh toán số (Nguồn: Pinterest)

Vậy ai đang cầm chìa khóa chiếc ví?

Câu trả lời là: Chính bạn, nhưng không phải lúc nào bạn cũng nhận thức được điều đó. Khi ví điện tử gắn liền với danh tính, tài khoản ngân hàng, thói quen tiêu dùng – nó không chỉ là công cụ, mà là một phần của danh tính số. Vì thế, sẽ luôn tiềm ẩn các nguy cơ thường gặp khi sử dụng dịch vụ thanh toán số

Rủi ro từ các liên kết và ứng dụng giả mạo

Một trong những chiêu trò lừa đảo khác mà sinh viên dễ gặp phải là chuyển tiền qua các liên kết giả, trang web hoặc ứng dụng giả. Các đối tượng lừa đảo có thể tạo ra các trang web hoặc ứng dụng có giao diện giống hệt với các ứng dụng ví điện tử chính thống và gửi link qua email, tin nhắn hoặc các nhóm trên mạng xã hội. Khi bạn nhấp vào các link này, bạn có thể cần phải đăng nhập để "xác minh thông tin” bằng cách nhập tên người dùng và mật khẩu, thông tin này sẽ bị kẻ gian thu thập và sử dụng để chiếm quyền truy cập vào tài khoản của bạn. Không chỉ dừng lại ở việc lừa đảo tài chính, các kẻ lừa đảo có thể chiếm đoạt tài khoản iCloud nếu bạn không cẩn thận. Sinh viên thường xuyên tìm kiếm các dịch vụ giảm giá, khuyến mãi trên mạng xã hội có thể dễ dàng rơi vào bẫy này. Chưa kể, các ứng dụng giả mạo có thể chứa mã độc, khi tải về sẽ đánh cắp thông tin cá nhân của người dùng, hoặc thậm chí chuyển tiền từ tài khoản của bạn mà bạn không hề hay biết.

Mối nguy khó lường từ mã QR giả mạo

Một trong những mối nguy đang ngày càng trở nên phổ biến là việc sử dụng mã QR giả tại các quán cà phê hoặc cửa hàng. Đây là một phương thức thanh toán tiện lợi, tuy nhiên, kẻ gian có thể lợi dụng sự phổ biến này để dán mã QR giả lên mã thật tại các quầy thu ngân hoặc trên các bàn thanh toán. Khi người dùng quét mã QR này, thay vì thanh toán cho cửa hàng, tiền sẽ chuyển vào tài khoản của kẻ gian mà người dùng không hề hay biết. Sinh viên, do thường xuyên quét mã QR để thanh toán cho các bữa ăn hoặc đồ uống, dễ dàng trở thành mục tiêu của các hành vi lừa đảo kiểu này. Đặc biệt, vì tính tiện lợi của mã QR, nhiều người ít khi kiểm tra kỹ thông tin trước khi xác nhận giao dịch.

Rủi ro từ bảo mật yếu kém

Dù các dịch vụ thanh toán số ngày càng an toàn hơn, nhưng đôi khi thói quen của chính chúng ta lại vô tình tạo ra “lỗ hổng bảo mật”. Nhiều người vẫn còn thói quen sử dụng mật khẩu dễ nhớ, hoặc thậm chí dùng chung một mật khẩu cho nhiều tài khoản khác nhau, khiến kẻ xấu có thể dễ dàng "bẻ khóa" tài khoản chỉ bằng một vài cú click chuột. Và nếu bạn không kích hoạt thêm các tính năng bảo mật như xác thực hai yếu tố (2FA) hay bảo mật vân tay, thì việc tài khoản bị xâm nhập càng dễ dàng hơn. Thực tế là, những thói quen như vậy có thể là điểm yếu lớn trong việc bảo vệ tài khoản, đặc biệt khi bạn để lại mật khẩu dễ đoán. Chỉ cần một chút cẩn thận hơn trong việc thay đổi mật khẩu định kỳ, sử dụng mật khẩu phức tạp, và bật các lớp bảo mật bổ sung, bạn đã có thể tự bảo vệ tài khoản của mình khỏi những nguy cơ đáng tiếc.

Rò rỉ thông tin cá nhân và tài khoản

Khi sử dụng ví điện tử, người dùng thường phải cung cấp các thông tin cá nhân như số điện thoại, email, số CMND/CCCD hoặc thậm chí là thông tin định danh ngân hàng. Việc lưu trữ và chia sẻ những dữ liệu này trong môi trường số tiềm ẩn nguy cơ bị đánh cắp thông tin, đặc biệt khi người dùng đăng nhập ví điện tử qua các thiết bị công cộng, mạng Wi-Fi không bảo mật, hoặc cài đặt ứng dụng từ nguồn không chính thống. Một khi thông tin cá nhân bị rò rỉ, hậu quả có thể vượt xa việc mất tiền: người dùng có thể bị giả mạo danh tính, vay tiền tín dụng đen hoặc bị xâm phạm quyền riêng tư nghiêm trọng.

Rủi ro từ liên kết tài khoản ngân hàng

Một tính năng tiện lợi nhưng cũng dễ bị khai thác của ví điện tử là khả năng liên kết trực tiếp với thẻ ngân hàng. Nhiều người dùng không để ý rằng một số dịch vụ hoặc ứng dụng bên thứ ba sau khi được cấp quyền truy cập có thể tự động trừ tiền để gia hạn mà không có thông báo rõ ràng. Nguy hiểm hơn, nếu ứng dụng bị tấn công hoặc bị chèn mã độc, kẻ gian có thể lợi dụng quyền truy cập này để thực hiện các giao dịch trái phép. Trong khi đó, người dùng lại thường bỏ qua bước kiểm tra lịch sử giao dịch thường xuyên, khiến sự việc chỉ bị phát hiện khi thiệt hại đã xảy ra.

Trang bị “lá chắn số” trong kỷ nguyên công nghệ cao

Sử dụng các phương thức bảo mật mạnh mẽ

Để phòng ngừa xâm nhập tài khoản và bảo vệ thông tin cá nhân, việc cài đặt các lớp bảo mật bổ sung là cực kỳ quan trọng. Bạn nên bật tính năng xác thực hai yếu tố (2FA) cho các tài khoản ví điện tử, ngân hàng trực tuyến và các dịch vụ quan trọng. Đây là một lớp bảo vệ mạnh mẽ giúp đảm bảo rằng chỉ bạn mới có thể truy cập tài khoản của mình, ngay cả khi mật khẩu bị lộ. Bên cạnh đó, bạn cũng nên dùng mật khẩu mạnh và thay đổi định kỳ để giảm thiểu nguy cơ bị tấn công từ các phần mềm phá mật khẩu.

Đảm bảo an toàn khi quét mã QR

Để phòng tránh việc bị lừa đảo qua mã QR giả mạo, hãy luôn kiểm tra kỹ mã QR trước khi quét. Bạn có thể yêu cầu nhân viên cung cấp mã QR từ thiết bị của họ hoặc so sánh mã QR với thông tin trên màn hình thanh toán của cửa hàng. Đừng bao giờ quét mã QR từ các nguồn không xác định hoặc những mã QR dán đè lên mã thật. Hãy xác minh lại các giao dịch trước khi hoàn tất thanh toán để tránh việc tiền chuyển vào tài khoản của kẻ gian.

Cẩn thận với các liên kết và ứng dụng tải về

Một trong những biện pháp phòng ngừa đơn giản nhưng hiệu quả là kiểm tra kỹ các liên kết và ứng dụng trước khi tải về. Hãy chắc chắn rằng bạn chỉ tải các ứng dụng từ cửa hàng ứng dụng chính thức như Google Play hoặc App Store, và không nhấp vào các liên kết không rõ nguồn gốc. Ngoài ra, bạn cũng nên kiểm tra thông tin về các dịch vụ, ưu đãi trước khi đăng nhập và cung cấp thông tin cá nhân. Điều này sẽ giúp bảo vệ bạn khỏi các trang web giả mạo hoặc ứng dụng chứa mã độc.

Thận trọng khi mua sắm online và giao dịch qua mạng

Trong khi mua sắm online hoặc thực hiện giao dịch qua mạng, bạn nên kiểm tra kỹ các thông tin liên quan đến đơn hàng. Đặc biệt là khi nhận được các thông báo từ nhân viên giao hàng yêu cầu thanh toán trước, hãy xác nhận lại đơn hàng qua các kênh chính thống của dịch vụ giao hàng hoặc cửa hàng. Không vội vàng chuyển tiền khi chưa chắc chắn về tính xác thực của đơn hàng và không cung cấp thông tin thanh toán qua các liên kết không rõ nguồn gốc.

Chủ động liên hệ với cơ quan chức năng khi nghi ngờ

Khi nhận được cuộc gọi hoặc thông báo từ các cơ quan chức năng, bạn nên giữ bình tĩnh và không vội hành động. Hãy liên hệ trực tiếp với cơ quan chức năng qua số điện thoại chính thức để xác minh tính xác thực của thông báo. Trong trường hợp nghi ngờ về các cuộc gọi mạo danh, bạn không nên cung cấp thông tin cá nhân hay chuyển tiền vào tài khoản lạ. Việc này sẽ giúp bạn tránh được những tình huống lừa đảo đầy thủ đoạn. 

Trang bị kỹ năng an toàn mạng (Nguồn: Pinterest)

Lời kết

Hãy nhớ rằng, phòng bệnh hơn chữa bệnh. Việc chủ động bảo vệ tài khoản và thông tin cá nhân không chỉ giúp bạn an toàn mà còn giúp tránh được những rủi ro không đáng có. Dành một chút thời gian để học hỏi, kiểm tra và cập nhật các biện pháp bảo mật sẽ giúp bạn yên tâm tận hưởng tất cả tiện ích mà thế giới số mang lại.

Cuối cùng, đừng quên chia sẻ những kiến thức bảo mật này với bạn bè và người thân, vì an toàn không chỉ là trách nhiệm của riêng ai. Hãy cùng nhau tạo dựng một cộng đồng sử dụng dịch vụ thanh toán số thông minh và an toàn bạn nhé!

Tin, ảnh: Ban chăm sóc người học UEH (DSA)