Bộ phim “Đừng đốt” (2009) của đạo diễn Đặng Nhật Minh dựa trên Nhật ký Đặng Thùy Trâm, ghi lại những năm tháng chiến tranh ác liệt tại Đức Phổ, Quảng Ngãi. Trung tâm phim là bác sĩ Thùy – nữ quân y trẻ bám trụ nơi bệnh xá dã chiến, vừa kiên cường cứu chữa thương binh giữa bom đạn, vừa dịu dàng, giàu tình cảm qua từng trang nhật ký.

Song song, phim khắc họa góc nhìn của Fred Whitehurst – sĩ quan Mỹ tình cờ tìm thấy và gìn giữ cuốn nhật ký suốt 35 năm. Những trang viết đầy nhân ái đã chạm đến trái tim anh, để rồi hành trình trao trả kỷ vật trở thành biểu tượng của ký ức, nhân văn và sự hòa giải sau chiến tranh.

“Đừng đốt, trong đó đã có lửa rồi!” (Nguồn ảnh: Cảnh phim “Đừng đốt”)

Ngọn lửa nhân ái từ những trang nhật ký

“Đừng đốt” trở nên đặc biệt bởi cách đạo diễn Đặng Nhật Minh khắc họa chiến tranh qua nỗi đau, mất mát và tình người vượt lên trên ranh giới “ta – địch”. Nhật ký của nữ quân y Đặng Thùy Trâm đã làm thay đổi Fred Whitehurst – một lính Mỹ. Không cứu ông bằng thuốc men, mà bằng những trang viết đầy nhân ái, giúp ông nhận ra sự phi nghĩa của chiến tranh và “kẻ thù” cũng là con người biết yêu thương, hy sinh. Ông xem Thùy như ân nhân, giữ gìn nhật ký suốt hơn 30 năm và luôn căn dặn người cháu sắp ra chiến trường của mình: “Con tất nhiên phải tự vệ, nhưng con cần nhớ khi viên đạn đã rời nòng súng thì không thể nào quay lại được”.

Sau 35 năm, Fred trao lại nhật ký cho gia đình Thùy, khép lại hành trình ký ức và mở ra cây cầu hòa giải. “Đừng đốt” vì thế trở thành bản trường ca về nhân văn, kết nối trái tim từ hai bờ chiến tuyến.

Bác sĩ, liệt sĩ Đặng Thùy Trâm vẫn gửi gắm tình yêu cuộc sống vào nhật ký giữa chiến trường khốc liệt (Nguồn ảnh: Cảnh phim “Đừng đốt”)

Giữa chiến trường Đức Phổ, người bác sĩ trẻ đã viết nên bản anh hùng ca

Chiến tranh trong “Đừng đốt” không được khắc họa bằng những cảnh giao tranh đẫm máu hay những chiến công rực rỡ, mà qua góc nhìn của một người quân y, nơi chiến trường là bệnh xá, vũ khí là dao mổ và băng gạc, và “chiến thắng” đôi khi chỉ là giữ được một hơi thở mong manh. Nơi bệnh xá chơi vơi giữa rừng ấy, dẫu thể xác đang bị giày vò bởi những cơn đau ác liệt, những người chiến sĩ vẫn kiên cường chống chọi, vẫn không quên dịu dàng hỏi han người quân y. Ở nơi đó, bác sĩ Thùy ngày ngày đối mặt với những ca cấp cứu giữa tiếng bom tiếng súng, thực hiện những ca mổ không gây tê đầy đau đớn, xót xa trước những vết thương của đồng đội, mừng vui khi thương binh hồi phục và rơi những giọt nước mắt bất lực khi chứng kiến đồng đội ra đi. 

“Đừng đốt” đã không biến chiến tranh thành một bi kịch u ám tuyệt vọng. Bộ phim lựa chọn khắc họa những khoảnh khắc nhân văn nhất: một nụ cười yếu ớt trên môi thương binh, một cái nắm tay siết chặt giữa hai người lính, hay những dòng nhật ký chân thành, đầy xúc cảm của Thùy. Chính những chi tiết này đã biến chiến tranh từ một khái niệm đau thương thành câu chuyện về con người. Đó là những thước phim tôn vinh sự kiên cường, bất khuất của con người trong chiến tranh, tôn vinh tình đồng chí, đồng đội giữa chiến trường khói lửa.

Nhân vật bác sĩ Đặng Thùy Trâm chăm sóc thương binh ở bệnh xá (Nguồn ảnh: Cảnh phim “Đừng đốt”)

Chiến tranh qua đi và những vết thương ở lại

Dù không tô đậm đau thương và chết chóc trên màn ảnh, nhưng “Đừng đốt” vẫn truyền tải sâu sắc những nỗi đau, những mất mát mà chiến tranh đã gây ra. Nỗi đau ấy bắt đầu từ câu chuyện của bác sĩ Đặng Thùy Trâm, cô gái Hà Nội tuổi đôi mươi, sinh ra trong một gia đình êm ấm, được nuôi dưỡng trong tình yêu thương. Nối gót cha mình, Đặng Thùy Trâm cũng sớm trở thành một nữ bác sĩ tài năng. Thay vì tiếp tục phát triển nơi quê nhà, trái tim giàu nhiệt huyết và lòng thương người đã thôi thúc cô lên đường cống hiến cho cách mạng dù cho phải rời xa gia đình, người thân. Từ nỗi đau xa cách gia đình, nơi chiến trường Đức Phổ, người con gái ấy lại phải đối mặt với nỗi đau chia ly đồng đội, những người dường như đã trở thành gia đình thứ hai của chị. Những dòng nhật ký ghi lại sự đau buồn, tiếc thương trước sự hy sinh của đồng đội được tái hiện xuyên suốt mạch phim, khiến cho nỗi mất mát càng hiện lên rõ nét hơn, xúc động và sâu sắc hơn. 

Vết thương chiến tranh gây ra cũng được khắc họa thông qua các phân cảnh người dân phải sơ tán khỏi vùng nguy hiểm, người già, trẻ nhỏ, từng gia đình dìu dắt nhau trong đoàn người với những chiếc xe thồ thô sơ. Cuộc sống thời chiến khiến họ không thể có được phút giây yên bình, luôn phải trong tâm thế trốn chạy và sợ hãi. Hay đau lòng hơn, là những phân cảnh người mẹ, người cha bàng hoàng khi hay tin con mình đã mất. Đan xen vào đó là những chi tiết người lính Mỹ đang cất tiếng hát thì phải làm nhiệm vụ rồi sau đó hi sinh hay tiếng đàn của bác sĩ Đặng Thùy Trâm bị tiếng bom lấn át, tất cả thể hiện rằng chiến tranh phi nghĩa diễn ra đã lấy đi cuộc sống yên bình, lấy đi những thanh âm hạnh phúc và thay vào đó là tiếng bom rơi, đạn nổ.

Người quân y trẻ chơi đàn trong khoảnh khắc giải lao nơi chiến trường (Nguồn ảnh: Cảnh phim “Đừng đốt”)

Và rồi, cảm xúc bộ phim dâng lên đến cao trào ở khoảnh khắc Thùy ngã xuống khi đang cố đưa thương binh thoát khỏi trận càn ác liệt của quân thù. Trong giây phút sinh tử, hình ảnh quê nhà hiện về trong tâm trí chị – con đường làng bình yên, chiếc xe đạp thân quen với vòng quay chậm dần, hòa nhịp cùng hơi thở yếu ớt cuối cùng. Chiếc xe đạp trong ký ức ấy trở thành biểu tượng cho những ước mơ giản dị bị dang dở, cho tuổi xuân mãi mãi vùi chôn dưới lớp đất chiến trường. “Mẹ ơi, ngày khải hoàn không có con của mẹ đâu” – lời thì thầm trong tâm tưởng trước khi khép mắt đã khắc sâu sự mất mát tột cùng. Chị nằm xuống giữa chiến trường, nơi đã có biết bao người con đất Việt gửi lại thân mình để vực dậy quê hương, để Tổ quốc được đứng lên kiêu hãnh. Dẫu không thể chứng kiến ngày chiến thắng, họ đã sống một đời hiến dâng trọn vẹn, viết nên bản anh hùng ca bất diệt của dân tộc bằng chính máu xương. Từ sự hi sinh của Thùy và của bao con người như chị, ta càng thấm thía giá trị của hòa bình hôm nay – thành quả được đánh đổi bằng máu, nước mắt và những giấc mơ còn dang dở.

Cảnh phim về giây phút bác sĩ Thùy hi sinh (Nguồn ảnh: Cảnh phim “Đừng đốt”)

Giữa hòa bình đừng để mất đi ngọn lửa

Bộ phim khép lại không chỉ bằng hình ảnh người nữ quân y anh hùng với tấm lòng cao đẹp, mà còn gửi gắm niềm tin rằng thế hệ trẻ hôm nay, dù không còn sống trong khói lửa chiến tranh, vẫn có thể giữ trong tim một “ngọn lửa” – ngọn lửa của lòng nhân ái, ý chí vươn lên và khát vọng dựng xây đất nước. Hòa bình mà chúng ta đang hưởng chính là kết quả của hàng triệu con người đã ngã xuống, đã gửi lại tuổi xuân, gia đình và cả những giấc mơ riêng. Vậy thì thế hệ trẻ hiện tại có trách nhiệm gì với Tổ quốc, với gia đình, và với chính bản thân mình? Liệu chúng ta đã thực sự sống xứng đáng với hòa bình hôm nay?

Trong niềm tự hào và xúc động của ngày Quốc khánh 2/9, hãy dành chút thời gian để xem và lắng nghe bộ phim Đừng đốt. Bởi sau lá cờ đỏ tung bay là cả một chặng đường dài gian khổ, là những con người đã dám hiến dâng tất cả để đất nước được độc lập, để chúng ta được tự do. Và biết đâu, khi những dòng chữ cuối cùng khép lại trên màn hình, bạn sẽ thấy lòng mình bừng sáng – bởi ngọn lửa trong cuốn nhật ký năm nào vẫn đang cháy trong chính bạn, như một lời nhắc nhở không bao giờ lụi tàn.

Tin, ảnh: Ban Chăm sóc người học (DSA)

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Nhật ký Đặng Thùy Trâm. (2009). Nhà xuất bản Hội nhà văn.
2. Nguyệt Nhi (ngày 11 tháng 4 năm 2009). “Đạo diễn, NSND Đặng Nhật Minh: “Đừng đốt – Bộ phim tôi hài lòng nhất””. Báo Sài Gòn Giải Phóng. Truy cập ngày 11 tháng 8 năm 2025.