Digital footprint - dấu chân kỹ thuật số (Nguồn: UK Cyber Security)

Digital footprint là gì?

Theo Vietcetera, thuật ngữ "digital footprint" hay còn gọi là dấu chân kỹ thuật số chỉ các dữ liệu mà chúng ta để lại khi hoạt động trên Internet. Những thông tin này có thể bao gồm các trang web đã truy cập, email đã gửi, bài đăng trên mạng xã hội, hoặc bất kỳ hành động tương tác nào như "like", bình luận, và chia sẻ. Đây là những hành động tạo ra dấu vết một cách chủ động (active footprints).

Bên cạnh đó, còn có những trường hợp chúng ta vô tình tạo ra dấu chân, được gọi là dấu chân bị động (passive footprints). Ví dụ điển hình là các trang web hoặc ứng dụng thu thập dữ liệu từ địa chỉ IP của người dùng, hoặc các thuật toán trên mạng xã hội gợi ý những nội dung mà người dùng có thể sẽ quan tâm, dựa trên hành vi trước đó.

Ngoài ra, dữ liệu cá nhân còn được phân loại theo các nhóm cụ thể:

• Thông tin nhân khẩu học: Họ tên, ngày sinh, giới tính, quê quán, email, số điện thoại, tình trạng hôn nhân, thu nhập, các dịch vụ thường xuyên sử dụng.
• Hành vi trực tuyến: Lượt truy cập website, lịch sử tìm kiếm, các quyết định mua hàng, nội dung chia sẻ trên mạng xã hội, hay thậm chí là địa chỉ IP.
• Dữ liệu sâu hơn: Quan điểm chính trị, tôn giáo, xu hướng tính dục, sở thích cá nhân, hoặc thông tin sức khỏe thể chất và tinh thần.

Nói cách khác, dấu chân kỹ thuật số chủ động là những dữ liệu mà chúng ta tự tạo ra trong quá trình sử dụng các dịch vụ trực tuyến. Trong khi đó, dấu vết bị động lại là những dữ liệu âm thầm bị thu thập, có thể hiểu như “nghe lén”, “đọc lén”.

Những  điều cần cẩn trọng về “dấu chân kỹ thuật số”

Những dấu chân kỹ thuật số này đôi khi có thể đưa cuộc đời ai đó “lên hương” hay thậm chí là “xuống hố” qua các dòng trạng thái hoặc hoạt động trong quá khứ. Trên thực tế, nếu bạn không là người nổi tiếng, bạn vẫn nên đặc biệt chú ý đến digital footprint, bởi chúng ta đang sống trong một thời đại công nghệ lên ngôi và tất cả mọi thông tin đều có thể số hoá bằng một cú click chuột. 

Thông tin cá nhân được lưu trữ một khi được đăng tải (Nguồn: TechGig)

Nhất cử nhất động đều là những dấu vết khó phai

Một bình luận, một bài đăng, thậm chí một lượt tương tác tưởng chừng vô hại nhưng đều để lại dấu vết. Những dấu chân kỹ thuật số không chỉ tồn tại trên máy chủ của các nền tảng, mà còn có thể bị sao chép, chia sẻ, hoặc thậm chí bị lạm dụng theo cách bạn không ngờ tới. Theo thời gian, một bức ảnh cũ, một dòng trạng thái bất cẩn cũng có thể được "đào" lại bất cứ lúc nào, và sức ảnh hưởng của chúng có thể lớn hơn chúng ta lường trước.

Nhất cự ly, nhì tốc độ: "cap màn hình"

“Cap trước tính sau” là thói quen của một bộ phận không ít người khi bắt gặp một sự kiện hoặc trạng thái bất ngờ, do đó không gì thực sự biến mất trên Internet ngay khi vừa bấm nút đăng tải. Cụm từ "cap màn hình" (chụp màn hình/screenshot) giờ đây không chỉ là một hành động phổ biến, mà còn là biểu tượng của việc lưu giữ bằng chứng hoặc ghi lại những khoảnh khắc quan trọng, dù đó là ý định tốt hay xấu. Một câu nói đùa sai thời điểm, một quan điểm không phù hợp, hoặc chỉ đơn giản là sự hiểu lầm, đều có thể bị chụp lại và lan truyền nhanh chóng.

Chúng ta khai thác được gì đằng sau dấu chân điện tử?

Dấu chân điện tử không chỉ là tấm gương phản chiếu thói quen và hành vi trên không gian số, mà còn trở thành công cụ mạnh mẽ để các nhà tuyển dụng và doanh nghiệp tìm hiểu sâu hơn về ứng viên, vượt ra ngoài khuôn khổ của một bản CV chỉn chu. Đôi khi, chính những thông tin "phi chính thức" như bài đăng, bình luận hay hình ảnh cá nhân lại được xem là kênh thể hiện chân thực nhất, dù chúng ta đều hiểu rằng mạng xã hội không phản ánh hoàn toàn về con người trong thực tế. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện tại thì nghịch lý về niềm tin này vẫn diễn ra. Không gian mạng giờ đây không chỉ là nơi lưu giữ những kỉ niệm, mà còn là nguồn thông tin mang đến cho người dùng những cơ hội nếu biết cách nắm bắt:

Nhờ vào digital footprint, bạn hoàn toàn có thể:

• Xây dựng thương hiệu cá nhân: Digital footprint cho phép bạn tạo dựng hình ảnh cá nhân một cách dễ dàng. Trên các nền tảng như LinkedIn, Facebook, Instagram, TikTok hoặc blog cá nhân, bạn có thể chia sẻ thông tin tích cực hay kiến thức về một lĩnh vực nào đó để gây ấn tượng tốt với nhà tuyển dụng hoặc các đối tượng mục tiêu. Điều này không chỉ giúp bạn mở rộng cơ hội nghề nghiệp mà còn gia tăng kết nối trong cộng đồng có liên quan.
• Tùy chỉnh trải nghiệm trực tuyến: Dữ liệu từ digital footprint giúp các nền tảng tối ưu hóa nội dung, dịch vụ hoặc sản phẩm để phù hợp với sở thích cá nhân của bạn. Ví dụ, bạn sẽ nhận được các đề xuất video, sản phẩm, hoặc bài viết phù hợp trên YouTube, Amazon, hay các mạng xã hội. Từ đó sẽ giúp bạn tiết kiệm thời gian.
• Hỗ trợ nghiên cứu và kết nối: Lịch sử hoạt động trực tuyến giúp bạn nhanh chóng truy cập lại những tài liệu hoặc thông tin đã sử dụng trước đây. Đồng thời, digital footprint còn giúp bạn tìm thấy và kết nối với những người có cùng sở thích hoặc chuyên môn, mở rộng mạng lưới xã hội hoặc công việc.

Hiểu đúng về cách dùng để không mắc sai lầm

An toàn thông tin trên không gian mạng (Nguồn: Aspire)

Tỉnh táo khi đăng tải thông tin

Digital footprint sẽ trở thành công cụ hữu ích nếu bạn biết cách làm chủ. Trước khi chia sẻ thông tin, hãy tự hỏi bản thân mình liệu: "Nội dung này có thực sự cần thiết không?" "Ai sẽ nhìn thấy nó, và nó có ảnh hưởng gì đến mình trong tương lai?". Hãy chủ động xây dựng hình ảnh tích cực: đừng để người khác định hình bạn trên môi trường trực tuyến. Do đó, hãy tạo một hồ sơ phản ánh đúng giá trị, kỹ năng, và mục tiêu của bạn ngay từ bây giờ.

Bảo mật thông tin cá nhân

Dấu chân kỹ thuật số không có lỗi, nhưng sự lơ là trong bảo mật cá nhân lại chính là nguyên nhân dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng. Để bảo vệ dữ liệu cá nhân, hãy sử dụng mật khẩu mạnh với độ dài nhất định, kết hợp chữ, số và ký tự đặc biệt, đồng thời thay đổi định kỳ. Kích hoạt xác thực hai yếu tố (2FA) cũng là một lớp bảo vệ hiệu quả giúp ngăn chặn truy cập trái phép. Ngoài ra, bạn nên hạn chế chia sẻ thông tin nhạy cảm, chỉ cung cấp những dữ liệu cần thiết khi đăng ký tài khoản hoặc sử dụng dịch vụ trực tuyến, đảm bảo quyền riêng tư và an toàn của chính mình.

Luôn cập nhật kiến thức về an toàn thông tin

Công nghệ luôn không ngừng đổi mới sáng tạo và những kiến thức hôm nay có thể trở nên lỗi thời vào ngày mai. Để luôn an toàn, bạn nên thường xuyên cập nhật thông tin về các rủi ro an ninh mạng từ các chuyên gia hoặc tổ chức uy tín, chẳng hạn thông tin từ Báo An ninh mạng - Công an nhân dân, hay từ Thông tin chính phủ.

Đồng thời, bạn cũng có thể học cách sử dụng công nghệ an toàn thông qua các khóa học, các buổi hội thảo, chuyên đề về bảo mật dữ liệu cá nhân và an toàn thông tin. Ngoài ra, việc kiểm tra và làm sạch “dấu chân số” là cần thiết, do đó hãy rà soát các tài khoản trực tuyến định kỳ, xóa nội dung không cần thiết hoặc không phù hợp để đảm bảo hình ảnh cá nhân của bạn luôn tích cực và chuyên nghiệp.

Lời kết

Dù muốn hay không thì mỗi ngày chúng ta đều tiếp xúc và tạo ra những dấu chân kỹ thuật số, từ công việc đến học tập trên không gian mạng. Hy vọng rằng những chia sẻ trong bài viết này sẽ giúp UEHers hiểu rõ hơn về cách sử dụng mạng tích cực, an toàn và lành mạnh, góp phần vào sự phát triển toàn diện của không chỉ mỗi một cá nhân mà còn cho cả cộng đồng UEH. Cùng nhau, hãy tạo ra một văn hoá sử dụng mạng văn minh, thông minh, khéo léo và tinh tế, các UEHers nhé!  

Tin, ảnh: Ban Chăm sóc người học UEH