Hội thảo quốc tế khởi động dự án nghiên cứu “Thất thoát thực phẩm trong chuỗi giá trị cá da trơn (cá tra) ở lưu vực sông Mekong”

02 tháng 08 năm 2023

Ngày 14/7/2023, Trường Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh (UEH) đã tổ chức Hội thảo quốc tế khởi động dự án nghiên cứu “Thất thoát thực phẩm trong chuỗi giá trị cá da trơn (cá tra) ở lưu vực sông Mekong”. Dự án đã được Bộ Giáo dục và Đào tạo phê duyệt thực hiện nhằm nâng cao nhận thức về thất thoát và lãng phí thực phẩm, từ đó tạo điều kiện thu hút đầu tư của khu vực tư nhân trong việc giảm thất thoát và lãng phí thực phẩm đối với ngành cá tra ở lưu vực sông Mekong của Việt Nam.

Hội thảo quốc tế khởi động dự án nghiên cứu “Thất thoát thực phẩm trong chuỗi giá trị cá da trơn (cá tra) ở lưu vực sông Mekong” diễn ra tại hội trường B1.302 - UEH (cơ sở 279 Nguyễn Tri Phương, Phường 5, Quận 10, TP.HCM). Tham dự Hội thảo, về phía UEH có TS. Đinh Công Khải - Phó Hiệu trưởng; PGS.TS. Võ Tất Thắng - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chính sách Nông nghiệp và Sức khỏe (HAPRI).

Về phía Bộ, Ngành, Lãnh đạo địa phương có: Bà Nguyễn Thị Thúy Hà - Cục hợp tác quốc tế, Bộ Giáo dục và Đào tạo; TS. Trần Đình Luân - Cục trưởng Tổng cục Thủy sản, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn; Ông Nguyễn Văn Buội - Phó Giám đốc sở Nông nghiệp & PTNT tỉnh Bến Tre; Bà Võ Thị Thanh Vân - Phó giám đốc sở Nông Nghiệp & PTNT tỉnh An Giang; PGS.TS Trần Minh Phú - Phó hiệu trưởng Trường Thuỷ sản, Đại học Cần Thơ; Bà Tô Thị Tường Lan - Phó tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thuỷ sản Việt Nam ̣(VASEP).

Về khách mời quốc tế gồm có Ngài Dominic Balasuriya - Lãnh sự kinh tế, lãnh sự quán Australia tại TP.HCM; Đại diện phía Trung tâm Nghiên cứu Nông nghiệp Quốc tế Austrailia (ACIAR) gồm có Bà Eleanor Dean - Tổng giám đốc, Chương trình truyền thông và nâng cao năng lực của ACIAR, Ông Howard Hall - Cố vấn đặc biệt của ACIAR.

Về phía dự án có PGS danh dự, TS. Nguyễn Văn Kiền - Chủ nhiệm dự án, Nghiên cứu cấp cao của HAPRI, Nghiên cứu cấp cao ĐH New England; TS Phouvin Phousavanh - đại diện nhóm nghiên cứu Đại học quốc gia Lào; TS Kim Chhin SOK - đại diện nhóm nghiên cứu đại học Hoàng Gia Campuchia. Ngoài ra còn có đại diện các trường đại học và viện nghiên cứu trong nước; các Hiệp hội nghề nghiệp tại các tỉnh có nuôi trồng chế biến cá Tra; các công ty sản xuất, chế biến, thức ăn, và cung cấp dịch vụ trong chuỗi cá Tra; các hợp tác xã nuôi cá Tra; và khách mời là học giả có quan tâm đến dự án.

Toàn cảnh hội thảo

Dự án “Thất thoát thực phẩm trong chuỗi giá trị cá da trơn (cá tra) ở lưu vực sông Mekong” (tên tiếng Anh: Food loss in the Pangasius Catfish Value Chain of the Mekong River Basin) được tài trợ bởi Trung tâm Nghiên cứu Nông nghiệp Quốc tế Úc (ACIAR - Australian Center for International Agricultural Research), Trung tâm Nghiên cứu Phát triển Quốc tế của Canada (IDRC) và đã được Bộ Giáo dục và Đào tạo phê duyệt thực hiện theo Quyết định số 2426/QĐ-BGDĐT ngày 26 tháng 8 năm 2022. Theo đó, cơ quan chủ quản của dự án là Bộ Giáo dục và Đào tạo; chủ dự án là Trường Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh; đơn vị đề xuất là Viện nghiên cứu chính sách Nông nghiệp và Sức khoẻ (HAPRI). Thời gian thực hiện dự án trong vòng 3 năm, từ ngày 01/4/2023 đến ngày 30/6/2026.

Dự án nằm trong Chương trình Thất thoát Thực phẩm mới được thành lập của ACIAR và IDRC. Giai đoạn đầu của chương trình này xác định những thách thức, tiềm năng và cơ hội mới tác động đến nguồn lương thực trong tương lai. Giai đoạn hai lên kế hoạch và thực hiện các dự án nghiên cứu, nhằm giải quyết các thách thức của nông dân sản xuất nhỏ ở các quốc gia đang phát triển.

Mục tiêu của dự án là nhằm nâng cao nhận thức về thất thoát và lãng phí thực phẩm, từ đó, tạo điều kiện thu hút đầu tư của khu vực tư nhân trong việc giảm thất thoát và lãng phí thực phẩm đối với ngành cá tra ở lưu vực sông Mekong của Việt Nam. Dự án sẽ mang đến những giá trị thiết thực cho các đối tượng được thụ hưởng gồm:

Ngành công nghiệp cá tra, nông dân, các hiệp hội và các cơ quan chính phủ ở Việt Nam sẽ được hưởng lợi từ các quy trình hiệu quả và tốt nhất thu được thông qua việc tìm hiểu các thất thoát và lãng phí thực phẩm hiện tại trong chuỗi giá trị cá tra.
Người nông dân và những bên tham gia trong lĩnh vực này sẽ có khả năng đưa ra giải pháp về thất thoát giá trị và lãng phí thực phẩm, cùng nhau thiết kế, thử nghiệm và đánh giá những phương án có tính tác động cao trong chuỗi giá trị cá tra ở Việt Nam.
Phụ nữ được hưởng lợi trực tiếp từ các giải pháp nâng cao cải thiện sự tham gia của họ trong chuỗi giá trị cá tra, các giải pháp cải thiện sinh kế, bảo đảm an ninh lương thực, dinh dưỡng.
Các nhà nghiên cứu trẻ được đào tạo để nâng cao năng lực về chuỗi giá trị, dự báo.

Phát biểu khai mạc hội thảo, TS. Đinh Công Khải - Phó Hiệu trưởng UEH chia sẻ: “Là trường đại học công lập trọng điểm quốc gia, với bề dày gần 48 năm và đang tái cấu trúc để trở thành Đại học Đa ngành và Bền vững, Trường Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh luôn nhận thấy trách nhiệm đóng góp vào sự phát triển của bền vững của xã hội. Bên cạnh sứ mạng đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước, UEH đã không ngừng đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu, thực hiện dự án, tư vấn phát triển vùng. Và dự án “Thất thoát thực phẩm trong chuỗi giá trị cá da trơn (cá tra) ở lưu vực sông Mekong” chính là một trong số những dự án nghiên cứu quan trọng mà UEH đang thực hiện cho khu vực Đồng bằng sông Cửu Long nói riêng, cả nước nói chung. Việc tìm cách tăng năng suất, sản lượng cho nông hộ nhỏ, đồng thời giảm thiểu thất thoát thực phẩm ở các giai đoạn sau thu hoạch giúp tăng khả năng cạnh tranh của chuỗi giá trị thực phẩm, cụ thể là cá tra ở Việt Nam. Chủ đề này vô cùng thiết thực ở các quốc gia thiếu điều kiện bảo quản thực phẩm, cơ sở hạ tầng giao thông và việc tiếp cận các công nghệ sau thu hoạch còn hạn chế. Tuy đã có nhiều nghiên cứu về thất thoát sau thu hoạch, nhưng có rất ít nghiên cứu ở các quốc gia đang phát triển, trong đó có Việt Nam, Lào, và Cam-pu-chia. Chính vì vậy, tôi tin rằng dự án nghiên cứu này sẽ mang đến những hiệu quả thiết thực cho sự phát triển của ngành nông nghiệp Việt Nam.”

TS. Đinh Công Khải - Phó Hiệu trưởng UEH phát biểu khai mạc hội thảo

Trong khuôn khổ chương trình đã diễn ra 2 phiên gồm: Lễ công bố ra mắt dự án nghiên cứu “Thất thoát thực phẩm trong chuỗi giá trị cá da trơn (cá Tra) ở lưu vực sông Mekong” và Hội thảo nội bộ giữa các nước thành viên dự án về chủ đề “Thất thoát Lương thực giữa các nước Tiểu vùng sông Mekong”. Nhiều nội dung quan trọng đã được chia sẻ như:

Bà Eleanor Dean - Tổng giám đốc, Chương trình truyền thông và nâng cao năng lực của ACIAR chia sẻ Tầm quan trọng của chương trình nghiên cứu thất thoát thực phẩm ACIAR/IDRC;

Bà Eleanor Dean - Tổng giám đốc, Chương trình truyền thông và nâng cao năng lực của ACIAR phát biểu tại hội thảo

PGS.TS. Võ Tất Thắng - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chính sách Nông nghiệp và Sức khoẻ giới thiệu các chính sách nông nghiệp trọng điểm ở Đồng bằng sông Cửu Long và vai trò của Viện Nghiên cứu Chính sách Nông nghiệp và Sức khoẻ trong nghiên cứu các giải pháp chính sách nông nghiệp;

PGS.TS. Võ Tất Thắng phát biểu tại Hội thảo

TS. Trần Đình Luân - Cục trưởng Cục Thủy sản Việt Nam trình bày tổng quan về vai trò và vị thế của ngành cá da trơn (cá Tra) Việt Nam: Thách thức thất thoát và lãng phí thực phẩm trong chuỗi giá trị cá da trơn (cá Tra) ở ĐBSCL;

TS. Trần Đình Luân - Cục trưởng Cục Thủy sản Việt Nam phát biểu tại hổi thảo

Tổng quan dự án “Thất thoát thực phẩm trong chuỗi giá trị Cá da trơn (cá Tra) ở lưu vực sông Mekong” (PGS.TS Danh dự Nguyễn Văn Kiền - Chủ nhiệm dự án, Viện Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chính sách Nông nghiệp và Sức khoẻ/UNE; TS. Kim Alexander - Đồng chủ nhiệm, UNE);
Phương pháp tiếp cận chuỗi giá trị để đánh giá thất thoát thực phẩm trong ngành cá da trơn (cá Tra) (TS. Craig Johns và TS. Theo Simos - Trung tâm Tài nguyên và Thực phẩm Toàn cầu (GFAR), Đại học Adelaide, Úc);
Sử dụng các phương pháp dự báo để khám phá các xu hướng, cấu trúc, thể chế và động lực của chuỗi giá trị trong tương lai của ngành cá da trơn (cá Tra) (GS danh dự Steve Cork - Đại học Quốc Gia Úc & PGS. Magnus Moglia - Đại học Công nghệ Swinburne);
Giải pháp & hoạt động không gian can thiệp và MEL (TS. Kim Alexander (đồng chủ nhiệm), Đại học New England, Úc);
Phương pháp tiếp cận về giới để đánh giá và nâng cao vai trò của giới trong chuỗi giá trị cá da trơn (cá Tra) (TS. Silvia Larson - Chuyên gia về giới, Đại học New England, Úc);
Thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến thất thoát và lãng phí thực phẩm trong ngành cá da trơn (cá Tra) tại Đồng Bằng Sông Cửu Long Việt Nam: Một nghiên cứu Tổng quan tài liệu có hệ thống (Nhóm nghiên cứu thuộc Viện NCCSNN&SK - UEH);
Thách thức thất thoát và lãng phí thực phẩm trong ngành cá da trơn (cá Tra) ở Lào (PGS.TS. Silinthone Sacklokham, Đại học Quốc Gia Lào);
Thách thức thất thoát và lãng phí thực phẩm trong ngành cá da trơn (cá Tra) ở Campuchia (TS. Kim Chhin SOK, Đại học Nông nghiệp Hoàng Gia Campuchia);
Thách thức và tiềm năng trong chuỗi giá trị cá Tra ở An Giang trong tình hình hiện nay (ThS. Trần Anh Dũng - Chi cục trưởng, Chi cục Thủy sản tỉnh An Giang);
Những thách thức về thực phẩm và thất thoát thực phẩm trong ngành cá da trơn (cá Tra) ở các doang nghiệp Việt Nam (Ông Đỗ Lập Nghiệp - Phó TGĐ. Công ty CP Nam Việt);
Khó khăn, thách thức và triển vọng nghề nuôi cá Tra ở tỉnh Bến Tre (Ông Nguyễn Văn Buội - PGĐ. Sở NN&PTNT tỉnh Bến Tre).

Vào buổi chiều cùng ngày, các chuyên gia nghiên cứu đã tham gia các phiên thảo luận độc lập nhằm thảo luận về bốn (04) câu hỏi chính của dự án gồm: Những thất thoát và lãng phí hiện nay đang xảy ra trong chuỗi giá trị cá tra tại Việt Nam, Campuchia và Lào là gì? Nguyên nhân chính gây thất thoát và lãng phí thực phẩm trong chuỗi giá trị cá tra ở Việt Nam, Campuchia và Lào là gì? Làm thế nào phụ nữ và nam giới có thể được trao quyền và cải thiện sự tham gia/ sinh kế/an ninh lương thực của họ thông qua các can thiệp trong chuỗi giá trị? Những can thiệp hoặc đổi mới nào có thể hỗ trợ hiệu quả chuỗi giá trị cá tra để giảm thiểu thất thoát và lãng phí thực phẩm hiện tại và trong tương lai?

Các chuyên gia nghiên cứu đã tham gia các phiên thảo luận độc lập

Sự thành công của hội thảo quốc tế khởi động dự án nghiên cứu “Thất thoát thực phẩm trong chuỗi giá trị cá da trơn (cá tra) ở lưu vực sông Mekong” sẽ đặt nền móng cho những hoạt động nghiên cứu chuyên sâu của dự án, giải quyết những thách thức của nông dân và mở ra tiềm năng mới cho nguồn lương thực trong tương lai. Đây cũng chính là trách nhiệm xã hội của một trường đại học công lập, và Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh luôn cảm thấy vinh dự, trách nhiệm cho việc đóng góp vào sự phát triển bền vững này.